Úthlutunarreglur endurskoðaðar

Sigurður Magnússon skrifar um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga, í Fréttablaðinu 26. febrúar 2010

Í fréttaskýringu í Fréttablaðinu í gær er fjallað um að fjárhagsreglur sveitarfélaganna séu til endurskoðunar hjá samgönguráðuneytinu, m.a. reglur um leyfilega skuldsetningu sveitarfélaga og færslu skuldbindinga. Eðlilegt er að gera umbætur á þessu sviði og ég hvet til aukinnar samvinnu ríkis og sveitarfélaga varðandi hagstjórn. Í fréttinni er talað við Halldór Halldórsson, formann Sambands íslenskra sveitarfélaga, sem nefnir að í lögum og reglum beri sveitarfélögunum að kalla eftir sérfræðiáliti áður en það ræðst í stórframkvæmdir sem nema meira en fjórðungi tekna þess. Í fréttinni er sérstaklega talað um Álftanes, enda hefur því nýlega verið skipuð fjárhaldsstjórn vegna rekstrarerfiðleika.

Fyrir þá sem ekki þekkja til gæti einhver lesið út úr fréttinni að við ákvarðanatöku á Álftanesi vegna stærri framkvæmda hafi ekki verið fylgt þeim reglum sem hér er getið um að framan. Af því tilefni vil ég upplýsa að áður en bæjarstjórn Álftaness samþykkti samhljóða framkvæmdir við nýja íþrótta- og sundmiðstöð haustið 2006, var í samræmi við lög kallað eftir sérfræðiáliti. Ráðið var virt ráðgjafafyrirtæki sem áður hafði unnið fyrir bæjaryfirvöld á Álftanesi og hafði reynslu af fjármálaráðgjöf fyrir sveitarfélögin. Fengið var sérfræðiálit um skuldþol sveitarfélagsins og hvort hagkvæmara væri að byggja fyrir eigin reikning eða leigja mannvirkin af EFF ehf. Bæjarstjórn fór í öllu eftir fyrrnefndum álitum. Ráðgjafafyrirtækið studdist við tvenns konar upplýsingar frá bæjarstjórn; íbúaspá, samkvæmt fyrirliggjandi langtímaáætlun sem var hliðstæð hjá báðum framboðsaðilum í bæjarstjórn, og áætlanir bæjaryfirvalda um sölu byggingarréttar á nýju þjónustu- og miðbæjarsvæði. Þar lágu fyrir nýir samningar og viljayfirlýsingar við trausta fjárfesta og framkvæmdaaðila sem hægt var að styðjast við. Ákvarðanataka á Álftanesi var því eins vönduð og best gerist. Álftnesingar sáu hins vegar ekki, fremur en aðrir, fyrir þær efnahagshamfarir sem þjóðarinnar biðu haustið 2008.

Ég geri líka athugasemd við það sem fram kemur í fréttaskýringu, að uppbygging þjónustumannvirkja sveitarfélaganna eigi að hafa einhvern sérstakan forgang þar sem verið er að reisa álverksmiðjur. Á Álftanesi ætluðu bæjaryfirvöld af miklum metnaði að skapa grundvöll fyrir atvinnulífi sem byggðist á menningartengdri ferðaþjónustu og var ný sundlaug hluti af slíkri framtíðarsýn. Nú níu mánuðum eftir opnun sundlaugarinnar hafa 85 þúsund gestir heimsótt laugina og stefnir í að árlegur gestafjöldi sé um 100 þúsund manns, eða langt umfram það sem áætlað var. Sundlaugin gefur því kost á frekari þróun ferðatengdrar atvinnustarfsemi eins og gert er ráð fyrir í skipulagi hins nýja miðsvæðis, m.a. til að treysta tekjustofna sveitarfélagsins.

En það er fleira en fjárhagsreglur sveitarfélaganna, vegna fjárfestinga, sem þarf að endurskoða. Endurskoða þarf úthlutunarreglur Jöfnunarsjóðs sveitarfélaganna. Fyrir liggur að sjóðurinn nær ekki að jafna aðstöðumun sveitarfélaganna, þannig hefur t.d. Álftanes búið við allt of litlar greiðslur um langt árabil. Til að hafa sömu fjárhagsstöðu og önnur sveitarfélög á höfuðborgarsvæðinu vantar 150-200 milljónir árlega í auknar jöfnunargreiðslur. Álftanes hefur sýnt fram á þetta í vandaðri skýrslu um málið og stjórn Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu hefur samþykkt áskorun um að reglum svæðisins verði breytt og jafnað betur sérstaklega vegna sveitarfélaga með hátt hlutfall barna og veika tekjustofna, eins og Álftanes.

Það er hins vegar eftirtektarvert að Halldór Halldórsson, formaður SÍSF, hefur ekki lýst yfir stuðningi við þessa sjálfsögðu leiðréttingu til Álftaness, sem þó er forsenda þess að Álftnesingar geti endurskipulagt fjármál sín og rekið sjálfstætt sveitarfélag. Einhverjir kunna að halda að þetta áhugaleysi formannsins skýrist af því að hann er líka bæjarstjóri á Ísafirði. Fyrir liggur í opinberum gögnum að Ísafjarðarbær fær helmingi hærri greiðslur frá Jöfnunarsjóðnum en Álftanes þótt rekstrarforsendur í sveitarfélögunum, fyrir jöfnun, séu hliðstæðar. Ég bíð eftir að Halldór Halldórsson tjái sig um það óréttlæti sem Álftnesingar hafa mátt þola árum saman og vonast enn eftir stuðningi hans við að leiðrétta jöfnunargreiðslur til Álftaness. Áhugasamir blaðamenn um fjármál sveitarfélaganna ættu líka að kynna sér þessi mál Jöfnunarsjóðsins og þær upplýsingar sem Álftnesingar hafa tekið saman um þetta efni

Sigurður Magnússon er bæjarfulltrúi Á-lista og fyrrverandi bæjarstjór